Afetlerin ardından oluşabilecek ardışık tehlikeler yapay zekâ “DANGER” ile belirlenecek

İstanbul Teknik Üniversitesi’ndeki (İTÜ) bilim insanlarınca geliştirilen yazılımla afetlerin akabinde meydana gelebilecek ardışık tehlikeler yapay zekayla tespit edilecek.

İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tolga Görüm‘ün yürütücülüğündeki takım, “TÜBİTAK 2247-A Ulusal Başkan Araştırmacılar Programı” tarafından da desteklenen proje kapsamında çalışma yaptı.

Türk bilim insanları, afetlerin akabinde oluşabilecek ardışık tehlikeleri inceleyip yorumlayan, kısa ismi “DANGER” olan yapay zeka takviyeli yazılımın üzerinde çalışıyor.

Prof. Dr. Görüm, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye’de doğal afetlerde ardışık tehlikelerin anlaşılması için çok fazla vakit sarf edildiğini söyledi.

Prof. Dr. Görüm, 6 Şubat 2023’te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların bir milat olduğuna dikkati çekerek, “Depremin tetiklediği 12 bin heyelan mevcut. Bunların farklı tesirleri de var. Zelzeleden sonra gerçekleşen çok yağışlarla kayan gerecin moloz akmalarına dönüşmesi 20’nin üzerinde vatandaşın hayatına mal oldu. Bunun yanında zelzelenin barajlarda oluşturduğu siltasyon sorunlarının anlaşılması için de araçlar geliştiriyoruz. Bu araçları geliştirirken de yapay zeka teknolojilerinden bilhassa makine öğrenmesinden çok fazla faydalanıyoruz.” dedi.

Yamaçlar boyunca hareket eden materyallerin birikip siltasyona neden olmasının uzun devirde barajların ömrünü etkilediğinin altını çizen Görüm, bunun gelecekte baraj yıkımı üzere daha büyük tehlikelerin önünü açabileceğini söyledi.

Prof. Dr. Görüm, yangının kaya yüzeylerine nasıl tesir ettiğini, yer üzerinde artan ısının yol açtığı artan erozyon ölçüsünü hesaplamayı ve bunun tedbirlerini ortaya koymayı hedeflediklerini kaydederek, “Devletimiz tarafından burada bir tedbir alınacaksa yangın sonrası nerede alınması gerektiğini işaret ederek, gelecekte olabilecek olayların kestirimlerini yapıp, dayanak olmak için araçlar geliştirmeyi hedefledik.” diye konuştu.

“Makine öğrenmesinde her yeni oluşan olay bir hadise olarak sisteme eklenecek”

Projeyle afetler sonrasında ardışık tehlikelerin evvelce tespitiyle tedbir alınmasının amaçladığını belirten Görüm, şöyle devam etti:

“Projeyle sarsıntı sonrasında hangi alanlarda heyelanların gerçekleşebileceğini, bunların yamaçlardaki tesirlerini, bunların domino tesiri yapacak halde büyümelerini, artmalarını, vakitle diğer tehlikeleri doğuracak formda evrilmelerini varsayım etmek, bundan sonra da bilhassa paydaşlara bu bahiste araçlar geliştirmek, birtakım ikincil afetler gerçekleşmeden evvel bunun diğer alanlarda hesaplanmasını sağlamak hedefleniyor. Alınacak tedbirlere yönelik evvelce hangi alanlara yatırım yapılması ve hangi tip tedbirlerle olayların önüne geçilmesi gerektiğine ait bir farkındalık ve perspektif oluşturuluyor.

Doğal afetlerin frekansı ve büyüklüğü düşünüldüğünde her yıl bunların olasılıkları değişebiliyor. Makine öğrenmesinde her yeni oluşan olay bir olay olarak sisteme eklenecek. Bu da kestirim kapasitesini artıracak. Gayemiz statik yerine daha dinamik modellerin, her yeni olayla öğrenme kapasitesini genişleterek, doğruluk hissesini artıracak modellerin sisteme entegre edilebilmesi. Burada yapay zeka teknolojilerindeki gelişmeleri yakından takip ederek sisteme entegre etmek de çok kıymet arz ediyor.”

Prof. Dr. Görüm, ardışık tehlikeler üzere çoklu dinamikler barındıran olaylarda derin öğrenme ve makine öğrenmesinin çok değerli olduğunu anlattı.

“Yapay zeka teknolojileri, öğrenme hadiselerinden elde edeceğimiz bilgilerin hepsini toplayıp, olayları denetleyen şart faktörleri, tetikleyiciye ilişkin dağılım faktörlerini, bunların frekansı ve şiddetini hesaplayacak.” diyen Görüm, böylelikle gelecek için çıkarımlar yapılacağını, zamansal ve mekansal açıdan gerçekleşme olasılıkları açısından sonuçlar sunulacağını, bu sonuçların bir tuşa basacak formda dizayn edilip, AFAD’ın “Afet Risk Azaltma Sistemi”ne entegre edileceğini bildirdi.

“Bu çalışma bir birinci olma özelliğini de taşıyor”

Projenin her evresinde doktora ile sonrasındaki araştırmacıların 3 yıl boyunca misyon alacağını lisana getiren Görüm, “Birbirini tetikleme özelliği taşıyan tehlikelerin meydana gelme olasılıklarını inceleyerek bunlar üzerinden erken periyot tedbirlerin alınmasını sağlayabilecek bir çalışma şimdi yapılmamış. Hasebiyle İTÜ’lü bilim insanlarının yapacakları bu çalışma bir birinci olma özelliğini de taşıyor.” tabirlerini kullandı.

Prof. Dr. Görüm, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı bünyesindeki Çölleşme ve Erozyonla Uğraş Genel Müdürlüğünün de projenin paydaşları ortasında bulunduğunu kelamlarına ekledi. (AA)

Annem Ankara: Ne periyot ne de Ankara dizisi olabiliyor!